Een gesprek over leiderschap met Alexander Rinnooy Kan
In het donker, in alle vroegte ga ik in de trein op pad naar Antwerpen. Daar wordt het tweejaarlijkse congres van de SER en de SERV (de Vlaamse SER) gehouden en ik mag ook komen. Dit keer gaat het over duurzame inzetbaarheid, een boeiend en belangrijk onderwerp gezien de vergrijzing. Na aankomst neem ik een kop thee en zoek een plekje in de conferentiezaal. De opkomst is veel groter dan verwacht, de organisatie is naarstig extra stoelen aan het bijzetten en toch blijft de tweede rij, achter alle sprekers en hotemetoten, leeg. Vreemd, maar ook kansrijk. Ik ga pal achter Alexander Rinnooy Kan zitten, want ik ben op een missie: “Een afspraak regelen voor een interview, hij moet natuurlijk in mijn boek!”
Na de eerste sprekers op het congres draait hij zich om en vraagt mij en mijn buurman wat we er van vonden. Een warm, ontspannen en geïnteresseerd mens, waaraan je de druk en de drukte geenszins merkt. Later die dag, sta ik naast hem te wachten op de lift en durf ik hem te vragen. Zijn reactie? “Waarom leiders leiden? Dat is een lastige vraag. Maak maar een afspraak.” Missie geslaagd, ik heb een afspraak met een van de meest invloedrijke mensen in Nederland. Hoe kijkt hij aan tegen leiderschap? En wat wil hij bijdragen vanuit het symbool van ons poldermodel, de Sociaal Economische Raad.
Wat is leiderschap?
Richting durven geven is zijn eenvoudigste samenvatting. Op een zodanige manier dat je niet tot de ontdekking komt, als je die richting inslaat, dat je het als enige doet. Dat betekent dat er een ingewikkelde balans bestaat tussen hoever je kunt gaan in het uitzetten van een nieuwe koers aan de ene kant en hoe belangrijk je het moet vinden om iedereen aan boord te houden. Daar wordt het lastig en daar zijn ook geen recepten voor. Het is ook niet voor niks dat er zoveel over gepubliceerd wordt, want het is heel erg moeilijk om een universeel recept te ontwikkelen voor die balans en wat er bij hoort om die balans goed te houden. Van alle plussen van leiderschap kun je teveel hebben. Je kunt ook zeker te weinig hebben. Het is altijd een evenwichtsoefening.
Waar wilt u voor vechten?
Vooral voor het in stand houden van een mooie traditie, die heel kwetsbaar is. En die ook vaak niet naar waarde wordt geschat. Daarnaast heb ik ook een hele grote affectie voor Nederland. Ik gun Nederland deze traditie. Ik denk dat het ook een heel bijzonder onderdeel van onze cultuur is en dat het niet vanzelf spreekt dat het overleg jaar na jaar na jaar goed blijft gaan. Als dat nog vele jaren doorgaat, dan zal ik mij royaal beloond voelen.
Er zijn tussentijdse resultaten die daartoe bijdragen. Maar die zijn zeer beperkt regisseerbaar. De SER is machtig, maar ook vrij onmachtig. Als Bernard Wientjes, voorzitter VNO-NCWen AgnesJongerius, (voorzitter FNV ruzie met elkaar krijgen, dan kan ik proberen te bemiddelen. Maar als ze zich er niks van aantrekken, dan kan ik verder ook niet heel veel meer bereiken. Je bent in deze functie afhankelijk van anderen. Dat geldt voor elke leider. In die zin maak ik mijn grotere doel niet al te afhankelijk van tussentijdse kleine resultaten. Het is te koesteren wat we hier hebben.
Via Twitter vroeg iemand hoe u de SER ziet in de netwerksamenleving?
De SER functioneert er alleen maar beter door, omdat wij proberen heel erg open te staan voor andere ideeën. We nemen wel de finale verantwoordelijkheid over wat wij ervan vinden. Maar we willen heel graag luisteren naar wat mensen met ideeën of ervaringen er van vinden. Wij willen maximaal gebruikmaken van al die netwerken en gebruikmaken van de technologie die bij die netwerken hoort. Ook heel conventionele middelen als hoorzittingen werken overigens nog prima.
Tezelfdertijd is het ook zo dat in een samenleving waar het tempo heel hoog ligt, mensen gauw ongeduldig zijn en merkwaardigerwijs snel ontevreden zijn; ondanks dat we het gelukkigste land van de wereld zijn, met een economie die tot de best functionerende behoort. De politieke cultuur die zich heeft ontwikkeld in Nederland, is niet een cultuur die heel veel ruimte biedt voor enigszins afstandelijke reflectie. Het is toch goed om van tijd tot tijd een stapje achteruit te zetten en na te denken over wat je ziet of denkt te zien. En die tijd, die ruimte wordt maar beperkt gegund. Niet alleen aan ons; ook de politiek gunt zichzelf de tijd niet. Het is in de media een kwestie van snel reageren en door naar het volgende thema.
Onze werkwijze vraagt om enige afstandelijkheid, een goede analyse en respect voor de feiten.Dan ga je eens kijken wat je ervan leert en ermee kunt. Dat doe je niet in 24 uur; zo simpel is het gewoon. Het kost vaak maanden, zeker nooit minder dan weken en al helemaal nooit dagen.
Wat kun je zelf doen?
Ieder van ons heeft het vermogen om een uniek onderdeel te worden van een zinnig groter geheel. Dat is waar je als mens naar streeft. Iedereen wordt die ruimte ook wel geboden. Binnen dat grotere geheel is er ook altijd ruimte om een kleine of grote duw in de goede richting te geven. Dat is waar het om gaat. En dat kan in wat je doet als vrijwilliger, als ouder. Het kan uiteraard in wat je op je werk doet, het kan in wat je schrijft en wat je deelt. Maar je fungeert als mens in interactie met anderen. In die interactie kun je een verandering initiëren, die positief doorwerkt op de levens van de mensen om je heen.
Wat individuele mensen overkomt, vraagt een rechtstreekse bemoeienis van een attent, alert, ambitieus individu in hun directe omgeving. Dat individu kan een ieder zijn. Daar liggen de kansen om het verschil te maken. En naar mate je meer of minder geluk hebt, kan je actieradius groter en groter worden.
Dit blog is geschreven in het kader van het boek dat ik aan het schrijven ben over leiderschap: Boven het maaiveld
0 Comments