Welke rol speelt ons onbewuste in ons zakelijk leven? Zijn wij echt wel zo rationeel en bewust bezig met ons werk? Of gebeuren er onbewust veel denkprocessen waar we eigenlijk niet of nauwelijks invloed op hebben?
Er moet een stuk geschreven worden en ik ben er al vijf keer aan begonnen, maar het wil niet vlotten. Vier verschillende versies staan op het bureaublad van mijn laptop, terwijl ik over alle vier niet tevreden ben. De laatste avond voor de deadline: ik kus om acht uur ’s avonds mijn kinderen welterusten en kruip op zolder weer achter mijn laptop met een kop hete thee. Ik ga zitten, zet een muziekje aan en de woorden stromen uit mijn brein zonder censuur, via mijn vingers op het toetsenbord, direct op mijn scherm. De tijd vliegt voorbij, of staat ze nu juist stil?
In dit moment van flow lijkt het of alles vanzelf gaat. Alsof ik in een soort trance de controle heb overgegeven aan een hogere macht. Als het stuk af is, weet ik eigenlijk direct dat het goed is. Met een zucht zak ik achteruit in mijn oude Gispen-stoel en vraag me ernstig af waarom ik dit niet eerder heb gedaan. Het werk van een week heb ik net geklaard in een paar uur. Waren al die mislukte pogingen noodzakelijk om nu te kunnen vlammen, of was het juist weggegooide tijd? Met een onbestemd gevoel rol ik in bed en val in slaap.
Herkenbaar? Heb je regelmatig juist op momenten dat je niet aan het werk bent die briljante ingeving? Hoogleraar Psychologie Ab Dijksterhuis schreef het toegankelijke en verhelderende boekje Het slimme onbewuste over de werking van ons onbewuste denken. Mijn kort door de bocht vertaling van het boekje is dat wij ons bewustzijn of rationele denken te veel ophemelen en ons onbewuste denken veel te weinig krediet geven.
Dijksterhuis’ onderzoeksresultaten zijn herkenbaar en toch confronterend. Ons bewuste denken heeft een snelheid van ongeveer 60 bits per seconde, terwijl onze onbewuste verwerkingscapaciteit 200.000 keer zo veel aan kan. Terwijl je bewust de ondertiteling leest met 45 bits per seconde, ziet en hoort je onbewuste de film met ruim 10 miljoen bits per seconde.
Het bewustzijn, onze persvoorlichter
Maar de kracht van het onbewuste zit niet alleen in waarnemen en verwerken, maar ook in beslissen. Wetenschappers zijn het erover eens dat meer dan 90 procent van onze beslissingen onbewust wordt genomen. Het bewustzijn, onze ratio, verzint er daarna, als een soort persvoorlichter, een gelikte, beargumenteerde verklaring bij.
Onbewust 200.000 keer zo veel
En ten slotte doet ook bij creativiteit het onbewuste het meeste werk. Het bewustzijn is dan alleen nog maar een doorgeefluik van het werk dat je onbewuste tijdens het douchen, hardlopen en zelfs slapen voor je heeft gedaan. Net zoals in mijn worsteling met het schrijven van het stuk, kun je het onbewuste niet dwingen om te presteren. Sterker nog, als je het eruit probeert te persen, dan werkt het juist niet. Ziehier het writersblock.
Lummeltijd
De kracht van het onbewuste wordt binnen organisaties nog nauwelijks gebruikt. Sterker nog, processen, regels en procedures zijn zo gericht op bewust denkwerk dat we slechts een fractie van de processor power van mensen gebruiken. Met Het Nieuwe Werken is er natuurlijk wat meer ruimte gekomen voor ‘lummeltijd’, maar bij een grote meerderheid van bedrijven zal men toch raar opkijken als je midden op de dag een rondje gaat hardlopen, of onkruid wieden.
Uurtje, factuurtje?
En als het dan al lukt om ons onbewuste goed in te zetten en die briljante gedachte komt onder de douche of op het moment dat je in bed stapt, waar schrijf je dan je uren op? Beetje banale vraag wellicht, maar voor mij en vele anderen eigenlijk nu al opportuun. Een groot deel van de 600.000 werkenden in de zakelijke dienstverlening werkt volgens uurtje, factuurtje. Daar wordt betaald voor de bewuste, rationele denkkracht van tekstschrijvers, vormgevers, advocaten, accountants, programmeurs, en alle soorten en vormen adviseurs per bewust besteed uur. Terwijl veel werk onbewust wordt gedaan en wellicht de meeste waarde onbewust wordt gecreëerd.
En dus blijf ik na het lezen van Het slimme onbewuste van Ap Dijksterhuis achter met die vraag: Hoe schrijf ik mijn onbewust gewerkte overuren? Hebt u een idee? Ik hoor het graag.
7 Comments
rogiervandenberg · 18 januari 2013 at 12:16
Interessante gedachte, maar onbewust gewerkte overuren kun je niet schrijven (als ze al bestaan). Net zoals dat je voor onbewuste privé gedachten tijdens werktijd ook niet compenseert.
Beide momenten zijn onderdeel van je totale tijdsinvulling, werk én privé. Onderaan de streep speel je waarschijnlijk quitte, omdat je aandacht uitgaat naar datgene dat aandacht nodig heeft.
Glenn van der Burg · 18 januari 2013 at 12:33
Beste Rogier,
Dank je voor je reactie. Wat mij betreft toont jouw toevoeging alleen maar aan dat het betalen van mensen voor de tijd die ze aanwezig zijn om bewust werk uit te voeren achterhaald is. Het ei van Columbus heb ik ook nog niet. Maar volgens mij moeten we er naar toe dat het issue van beloning domweg niet meer van belang is. Als mensen tevreden zijn over hun salaris of bij ondernemers hun betaling, dan kun je het over de belangrijke zaken gaan hebben: Autonomie, Vakmanschap en zingeving.
SIGRID · 18 januari 2013 at 12:33
Ik zou zeggen niet! Om twee redenen
Tijdens je werktijd is je onderbewust ook bezig met prive zaken en ten tweede zorgen je onbewuste uren voor kwalitatief hoge bewuste uren en dus gaat je uurprijs omhoog. Je wordt er dus al voor betaald! Of heb ik dan je verhaal niet goed gelezen?
Glenn van der Burg · 18 januari 2013 at 12:39
Hi Sigrid,
Volgens mij is het punt dat als je onbewuste denken 200.000 keer sneller gaat, het veel effectiever kan zijn om een wandeling te maken dan achter je bureau naar je scherm te staren. Eigenlijk leren wij als mensen niet echt om te gaan met die onbewuste supercomputer. Om dat wel te leren, zullen we in ieder geval het werk in kantoren op een heel andere manier in moeten richten.
Hubertien · 18 januari 2013 at 14:26
Ha Glenn, heel herkenbaar bovenstaand. Bijna elke maand loopt ik tegen hetzelfde aan. In de week van de deadline doe ik klusjes die ik normaal gesproken liever uitstel.
Ik denk dat het heeft te maken met de lineaire denken van veel mensen. Het wijkt af van de norm en is niet te controleren.
Onbewust voorbereiden is dat een idee.
Glenn van der Burg · 18 januari 2013 at 21:36
Hee Huub, wat leuk om van je te horen 😉 Bij mij werkt het onbewuste voorbereiden in ieder geval geweldig. Toen ik mijn boek aan het schrijven was, kwam ik ook een stevig writersblock tegen. Pas toen ik accepteerde dat ik niet wist hoe ik het boek ging samenstellen, ging het eigenlijk bijna vanzelf. Ik leer langzaam mijn onbewuste steeds meer te vertrouwen. Dus bewuste voorbereiden doe ik pas na een periode onbewust denken. Tenminste dat denk ik, want alles is onbewust!
sippy van akker · 22 januari 2013 at 11:12
Leuk stuk weer en ook ik herken het. Ik heb soortgelijke dingen gelezen over onbewust toch bezig zijn met het verwerken en duiden van informatie. Het is niet voor niets dat we soms ergens ‘een nachtje over moeten slapen’. Blijkbaar vindt dan in je onderbewuste een proces plaats waardoor je bijvoorbeeld ’s ochtends alsnog helder voor de geest hebt welke beslissing je moet nemen, terwijl je er met rationeel plussen en minnen niet uitkwam. Hoewel ik je gedachtegang kan volgen, heb ik geen antwoord op je vraag. Maar dat maakt hem des te interessanter!